Mapa Serwisu
|
| Ekonomia pochodzi z starożytności . |
|
Admin1 dnia marca 15 2007 22:18:49
|
Ekonomia pochodzi z starożytności .‘ Oikosnomikos ‘ – nauka o gospodarstwie domowym
Ojkos – dom
Nomos – nauka
Mikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna filozofii .
EKONOMIA – nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy )
Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą
ekonomię .
Funkcje ekonomii :
1. Teoriopoznawcza – wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu .
2. Aplikacyjna – próba formułowania wskazówek dla gospodarki .
MIKROEKONOMIA – ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu
poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków .
Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .
MAKROEKONOMIA – badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami .
Badanie zależności całej gospodarki .
EKONOMIA POZYTYWNA – wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony –
waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania .
EKONOMIA NORMATYWNA – sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii .
Kierunki ekonomii :
1. Merkantylizm – ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z gromadzeniem
pieniądza pełnowartościowego .
2. Fizjokratyzm – ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo .
3. Ekonomia klasyczna – ( Ricardo , Smith , Say ) – apologezja prywatnej własności
i rynku .
Prawo rynków Saya – każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt ,
4. Leseferyzm – okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .
5. Keynesizm – ( twórcą Keynes – twórca interwencjonalizmu państwowego ) ekonomia
popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że
państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa .
Keynes – 1936 -
6. Neoklasyczna ekonomia – poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla .
7. Ekonomia marksistowska – ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na
sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby .
8. Ekonomia podażowa – co robić aby pobudzać podaż :
• Monetaryzm – Milton Friedman
• Teoria racjonalnych oczekiwań
Problem ograniczoności zasobów – RZADKOŁć
Zjawisko a ) powszechne Luka między potrzebami a
b ) pozytywne możliwościami ich realizacji
wynikającymi z ilości dóbr jakimi
dysponujemy w danym czasie .
Subiektywizm odzwierciedla rzadkość .
POTRZEBA – uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .
POTRZEBA
podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne
fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne
Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka .
CZ£OWIEK
Biosystem Socjosystem Psychosystem
( nie jest sam ) ( człowiek istota
myśląca , podejmuje
samodzielne decyzje )
Geneza powstania potrzeb :
• pierwotne ( instynktowne )
• społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )
Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )
1. Powietrze ( oddychanie )
2. Pożywienie
3. Ubranie
4. Mieszkanie
5. Szeroko pojmowana rozrywka
6. Przedmioty zbytku luksus
Zasady Marshalla :
1. Pożywienie
2. Ubranie
3. Mieszkanie
4. Zaspakajanie wszelkiej działalności
Cech potrzeb :
1. Obiektywizm
2. Subiektywizm i indywidualizm
3. Konkurencyjność
4. Substytucyjność
5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )
6. Ograniczoność co do pojemności
7. Odnawialność
8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )
9. Komplementarność
10. Historycznie zmienny charakter – wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji .
PIRAMIDA POTRZEB
potrzeby
samorealizacji
( praca nad sobą )
potrzeby szacunku i poważania wg . Maslowa
( poczucie własnej wartości )
potrzeby społeczne ( poczucie przynależności )
potrzeby bezpieczeństwa ( pewność ochrona )
potrzeby fizjologiczne ( głód , pragnienie , seks )
Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .
DOBRA – wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .
Dobra gospodarcze – wytworzone przez człowieka .
Dobra konsumpcyjne – służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .
Dobra inwestycyjne – konsumpcja na przyszłość .
PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego
W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji
i przetwarzaniu ich w produkt .
Czynniki produkcji – są to wszystkie środki użyte w produkcji .
Czynniki produkcji :
1. Dobra pierwotne – surowce mineralne , wody , lasy , ziemia ( renta gruntowa ,
czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .
2. Praca człowieka
3. Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) – maszyny , budynki , licencje
znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i należności ) .
4. Technologia – sposób wytwarzania
5. Talent przedsiębiorczości – umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w
jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne efekty .
Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności fizyczne i umysłowe
człowieka które może on dać ) .
Krzywa możliwości produkcyjnych
Dobra A
A
C
Dobro B
B
OGRANICZONOŁć ZASOBU – dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że zasobów w
gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich wykorzystania .
Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają .
ALOKACJA – rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele .
KOSZT ALTERNATYWNY – koszt zaniechanych możliwości , korzyści wynikających z
najlepszego niezastosowanego zasobu .
Aspekt gospodarowania :
• pozytywny – osiąganie korzyści
• negatywny - ( konieczność ) – straty
KOSZTY :
• alternatywne – to co utraciliśmy
• rzeczywiste – wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać korzyści
Cel naszej pracy – realizacja ma być najlepsza , racjonalna - najlepsze rozwiązanie w
danych warunkach , z punktu widzenie celu ekonomicznego .
GOSPODAROWANIE - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób racjonalny
ograniczone zasoby .
Dwie zasady racjonalnego gospodarowania :
1. Zasada największego efektu ( wydajności ) – przy danych środkach maksymalizujemy
efekt .
2. Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) – osiągnąć cel przy użyciu jak
najmniejszych środków .
RACJONALNOŁć :
• rzeczywista – jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) – jedno rozwiązanie
• proceduralna – dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde lepsze od poprze –
dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań )
RACHUNEK EKONOMICZNY – zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na
wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach .
• tylko w jednostkach wartościowych
• musi być celowy
• musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania )
• musi być wariantowy – im więcej symulacji tym większe prawdopodobieństwo że
wybierzemy najlepiej
• kompletność –musimy uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane
zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników )
EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być wiele prób ,
im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu statystycznego .
Przedmiot badań ekonomii – proces gospodarowania wszelkie działania w sferze produkcji
dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem działania jest:
• zaspokojenie potrzeb ludzkich
• uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta )
Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co , gdzie , kiedy .
METODY BADAWCZE ekonomii :
• obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria )
• dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o marginalnym znaczeniu
dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych wiadomości
dla danego zjawiska .
ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy :
1. Sprężenie zwrotne , skutek – przyczyna
2. Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro , po dogłębnym
zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje .
3. Złudność zależności ekonomicznych .
4. Jest subiektywna .
5. Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się różnić )
KONKRETYZACJA – zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości .
WERYFIKACJA – sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie .
a) statystyczna ( badania )
b) historyczne odnoszenie się do przeszłości
FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) – obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w
jakimś przypadku ona nie zachodzi .
Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii :
a) logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja .
TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ,
musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje diagnozę gospodarki .
Podstawy do prognozowania przyszłości .
NARZęDZIA EKONOMICZNE :
1. Model ekonomiczny – uproszczenie które zawiera wszystkie ważne elementy dla
danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane zjawisko . ( Badania
modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania rzeczywistości
gospodarczej .
2. Eksperyment – ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) – stworzenie pewnych
warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej .
• Eksperyment kontrolowany – polega na stworzeniu kilku kontrolowanych prób , w
każdej próbie zmiana jednego czynnika .
SYSTEM SPO£ECZNY – całość związków i zależności występujących w społeczeństwie .
Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny .
SYSTEM SPO£ECZNY
system polityczny system kulturalny system ekonomiczny –
- bezpieczeństwo - nawyki gospodarczy
zewn. i wewn. - tradycje - całokształt związków
- instytucje - oczekiwania członków i zależności między
społeczeństwa członkami społeczeństwa
wynikających z działania ich
na płaszczy¼nie ekonomicznej
decyzyjny motywacyjny
kontrolny koordynacyjny
PRAWA EKONOMICZNE – istotne , konieczne i stale powtarzające się związki zależności
między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się statystycznością ,
sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są historyczne – pojawiają
się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są niezmienne .
Reforma – pewien cykl zmian
TRANSFORMACJA – cykl zmian powodujących przejście systemu od systemu mniej do
bardziej efektywnych
TRANSFORMACJA
modyfikacyjna systemowa
modyfikacje , zmiany rewolucyjne dotyczy systemu ekonomicznego ,
ewolucyjne w systemie ekonomicznym politycznego , kulturowego
( kraje Europy środkowej )
1. od centralnie planowanej do
rynkowej
2. od socjalizmu do demokracji rynkowej
Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka
1. GOSPODARKA NATURALNA – podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe
( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w której każdy
podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .
Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania – społeczny PODZIA£
PRACY ( grupy – zawody – specyficzne zawody )
SPECJALIZACJA – ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .
Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność prywatna również .
2. GOSPODARKA RYNKOWA - typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta -
wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a motywem
działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) . Pojawił się
producent i wymiana .
Typy wymiany :
• Towar za towar – gospodarka towarowa
• Towar – ekwiwalent ( pieniądz ) – towar – Gospodarka towarowo - pieniężna
Współczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana – dominuje własność prywatna
ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek ale dopuszczamy
interwencje państwa .
W£ASNOŁć
prywatna publiczna
indywidualna zbiorowa państwowa lokalna ( komunalna )
spółka
spółka akcyjna
Model gospodarki rynkowej
• Gospodarka zamknięta – nie ma powiązań z innymi gospodarkami narodowymi bąd¼
z jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .
• Gospodarka otwarta – odwrotność , jest eksport i import , jest opcja wejścia i wyjścia .
RYNEK – ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )
1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana .
2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli podmiotami
gospodarczymi .
3. Na rynku zachodzą transakcje – proces gdzie spotykają się dwie strony .
TRANZAKCJA
ma procesy negocjacyjne może dotyczyć czasowego jako forma działalności to
dysponowania własnością zmiana formy własności
kredyty
4. To zespół rynków gdzie zachodzą transakcje
Rodzaje rynków :
• lokalne
• krajowe
• międzynarodowe
• światowe ( ostateczny weryfikator )
Rynek dóbr
konsumpcyjnych – nabywca nabywa inwestycyjnych – kupuje dobro by
coś do skonsumowania poddać je obróbce i stworzyć
dobro finalne
RYNEK
otwarty ( raczej ograniczony ) zamknięty
przetarg
formalny - instytucjonalny nieformalny
w ramach swojego rozwoju doprowadziły sprzedawcy na targu gdzie nie ma
do tego , że mają swoją siedzibę ( giełda ) legalizacji ( czarny rynek )
biały szary czarny
RYNEK KONKURENCJI
doskonałej niedoskonałej
pełny monopol oligopol
duopol monopol
PIENI¡DZ – wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia
• Ekwiwalent – muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale ( była ich odpowiednia
ilość , trwałe , łatwe do podzielenia , powszechne ) – monety – prawo bicia pieniądza .
• Pełnowartościowy – taki w którym wartość kruszcu odpowiada nominałowi : złoto
i srebro , pó¼niej tylko złoto .
• Banknot – nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku odpowiedniej ilości kruszcu
• Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i dewizowozłotowego .
Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego .
• Papierowy – symboliczny ( symbol wartości ) – umowa społeczna , gwarancją wartości
pieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) .
Funkcje pieniądza :
1. Miernik wartości
2. Łrodek wymiany
• cyrkulacji
• środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem pieniądza
a strumieniem towaru – kredyt )
3. Łrodek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu )
4. Pieniądz światowy ( SDR – 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% £ + 12% F )
CENA – informuje nas o relacji między produktami
1. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu
2. żywiołowa , administrowana
3. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do
jakościowego
4. ma zdolność równoważenia popytu i podaży
5. funkcja kosztowa – wchodzi w skład produktów jako koszt
6. nie jest wielkością jednorodną :
• elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce
• zawiera obciążenia prawne – podatki
• zysk
7. funkcja dochodowa – pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą
wyliczyć siłę nabywczą pieniądza – wartość realna – ilość dóbr i usług
które możemy za nią nabyć )
Cena sprawiedliwa – św. Tomasz z Akwinu – powinna być ustalana zgodnie z wartościami
chrześcijańskimi .
Milton Friedman – monetaryzm – Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności
gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty –
motywuje do działania .
POPYT – zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek
konsumpcji , rynek czynników produkcji )
NABYWCY
KONSUMENCI PRODUCENCI
dobra finalne czynniki produkcji
Rodzaje popytu :
• popyt efektywny – popyt poparty siłą nabywczą pieniądza
• popyt potencjalny – ( co by było gdyby ) preferencje
• popyt na dobra komplementarne – popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem
na drugie dobro
• popyt na dobra substytucyjne – potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B
• popyt złożony – popyt na opony zależy od popytu na samochody
POPYT – elementy regulujące :
1. Cena dobra
• cena substytutów
• ceny dóbr komplementarnych
• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości
• zjawisko antypacji popytu – wyprzedzanie faktycznego popytu
2. Dochód – ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne
3. Preferencje popytowe – upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda
4. warunki geograficzne – demograficzne
PODAź – ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub
nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )
Czynniki motywujące podaż :
1. Cena produktu
• cena dóbr substytucyjnych
• cena dóbr komplementarnych
• statystyczne i dynamiczne badania – kształtowanie się cen
• cena czynników produkcji
• technologia
• ilość przedsiębiorstw w gałęzi – warunki konkurencji
• warunki prawne
• pomoc państwa ( dotacje , subwencje )
PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość
produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na
podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie
od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . )
- mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w
sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę .
Funkcja jednoczynnikowa
cena
wg Marshalla
popyt
POPYT :
• potencjalny , efektywny
• komplementarny
• substytucyjny
• złożony , ograniczony
Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada
Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B spada
PRAWO PODAźY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są
niezależni od siebie – rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami
ceteris paribus . )
- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana
przez producentów na rynek .
cena
wg Marshalla
podaż
Mechanizm równoważenia rynku – cena , popyt , podaż .
CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ – cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie
rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .
RÓWNOWAGA RYNKOWA
cena
C 3 - niedobór popytu , nadwyżka podaży
C 2 - cena równowagi ( punkt przecięcia
E krzywej popytu i podaży )
C 1 - nadwyżka popytu , niedobór podaży
podaż , popyt
Cena równowagi – sytuacja modelowa
Flubturencje – ruch wokół ceny równowagi
Procesy dostosowawcze – krótko lub długo okresowe
Krótki okres czasu – przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) – podaż jest
mało elastyczna – limituje nas wielkość produkcji
Długi okres czasu – wszystkie czynniki produkcji są zmienne
Bardzo krótki okres czasu – tylko cena się zmienia
Ex – ante –działanie wyprzedzające
Ex – post – działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika
MODEL PAJęCZYNY – opisuje opó¼nione dostosowanie podaży w stosunku do zmian
popytu na rynku ( rolnictwo – opó¼nienie jednoroczne )
Dostosowanie ekstrapolacyjne – dostosowanie z opó¼nieniem , podaż w danym okresie
dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni ) .
Pieniądz światowy – ( pieniądz kruszcowy , pieniądz narodowy $ )
Pieniądz kreowany SDR ( Special Drawing Rights ) , MFW , ECU , EURO ( wąż walutowy )
Cena absolutna – ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu przedmiotowi .
Cena relatywna – ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi zrezygnować aby
nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej )
Dwa mechanizmy cen :
• ceny żywiołowe , rynkowe – cena tworzona tylko w oparciu o rynek jako mechanizm
alokacji ( raczej model )
• cena administrowana
1. Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .
2. Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .
Cena administracyjna – socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry .
Gospodarka rynkowa – oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł ,oprocentowanie
kredytów , ulgi , subwencje .
ELASTYCZNOŁć – miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość
pod wpływem danego czynnika .
Elastyczność POPYTU :
E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika wpływającego na popyt
1. Cenowa
2. Dochodowa ( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )
3. Mieszana ( krzyżowa ) ( + dobra substytucyjne , - dobra komplementarne )
Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .
elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1
sztywny E = 0 doskonale elastyczny
AD 1 . Jak zmieni się popyt na dobro A przy zmianie ceny dobra A o jednostkę .
AD 2 . Jak zmieni się popyt na dobro A pod wpływem zmiany dochodu konsumenta
o jednostkę .
AD 3 . Jak zmieni się popyt na dobro X pod wpływem zmiany ceny dobra Y .
Produkty spożywcze – niska elastyczność , mniej niż jednostka
Produkty przemysłowe – wyższa elastyczność , prawie jednostkowa
Usługi – wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa
Elastyczność PODAźY
Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny
cena
ec < 1
ec = 1
ec > 1
podaż
Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się
zmieniać .
Elastyczność :
• punktowa
• łukowa ( konkretny odcinek krzywej )
Ekspansybilność ceny – jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę .
Fleksybilność cenowa – jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę .
PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Struktura gospodarki rynkowej .
PODMIOTEM GOSPODARCZYM – nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego
uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się
własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .
JANOS KORNAI – wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :
1. Procesy realne ( materialne ) – są tom wszelkie działania w ramach tych procesów
powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr ,
produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie ,
przetwarzanie, transportowanie , pakowanie .
2. Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy związane z przetwarzaniem
i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem
decyzji ekonomicznych .
Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną .
Sfera realna – przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa domowe )
BANK komercyjny – podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z rynku wolnych
środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna )
NBP , banki narodowe , centralne –podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje państwo ,
zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem emisyjnym ,
określa rezerwy obowiązkowe .
Parametry NBP :
1. Stopa redyskontowa
2. Stopa lombardowa
3. Stopa refinansowa
INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE – są powołane do życia w celu przejmowania ryzyka z
podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem rynku kapitałowego
gromadzą duże środki kapitałowe .
GIE£DA – rynek kapitałowy , ‘ barometr gospodarki ‘
PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYS£OWEJ – związki zawodowe , zrzeszenia pracodawców
zrzeszenia konsumentów – zadaniem ich jest obrona interesów grup które zrzeszają .
PAńSTWO – podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze władczym ,
może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad gospodarki rynkowej .
PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) – jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje
cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko .
Cechy przedsiębiorstwa :
1. Odrębność ekonomiczna ( własność )
2. Odrębność organizacyjna ( np. spółka )
3. Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna )
PRZEBSIęBIORSTWO
publiczne prywatne
państwowe lokalne indywidualne zbiorowe ( spółki )
GOSPODARSTWO DOMOWE – grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i wspólnie podej –
mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków . przynajmniej jedna
z osób musi prowadzić działalność zarobkową .
Funkcje gosp . domowego :
1. Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb )
2. Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji – rynek pracy )
WYBORY konsumenta :
1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami , interesem ( główny
cel – zaspokajanie potrzeb )
2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe – pełna informacja )
3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi
4. Jest podmiotem racjonalnym
Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji
Ograniczenia :
1. Dochody ( dochód realny )
2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny )
Uporządkowany system preferencji konsumenta :
1. Założenie kompletności preferencji .
2. Założenie przechodniości preferencji .
3. Nienasyconość zadowolenia konsumenta .
Dobra :
• preferowane – najważniejsze dla konsumenta
• obojętne – między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr ( możliwość
wymiany)
UźYTECZNOŁć – miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile zadowolenia z konsumpcji
jednego dobra bąd¼ usługi ma konsument
Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej – subiektywizm.
UźYTECZNOŁć CA£KOWITA – suma użyteczności konsumowanej ilości dobra.
UC
Ilość dobra Q
Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo przyrostu ) .
UźYTECZNOŁć MARGINALNA – zadowolenie konsumenta ze zwiększenia ( zmniejszenia )
konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .
UM
nasycenie Ilość dobra Q
Funkcja malejąca przecinająca układ współrzędnych , najcenniejsza dla konsumenta jest
pierwsza jednostka dobra ( bo wtedy najbardziej odczuwa rzadkość , potem wzrasta
uczucie nasycenia danym dobrem ) .
W przypadku konkretnego dobra może dojść do nasycenia – dane dobro nie ma już dla
nas znaczenia .
Ostatnia jednostka przypada na moment gdy UM przecina układ – nasycenie , gdy ilość
dobra jest maksymalna .
UC = max
UM = 0
punkt nasycenia ( odnosi się do jednego dobra )
PRAWO malejącej użyteczności marginalnej – każda następna jednostka danego dobra
daje coraz mniejsze zadowolenie konsumenta .
TEORIA nadwyżki konsumenta ( Marshall ) – z dodatniej różnicy pomiędzy indywidualną
użytecznością jakiegoś dobra dla danego konsumenta a jego ceną rynkową .
KRZYWA OBOJęTNOŁCI – pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dających
konsumentowi ten sam poziom zadowolenia.
Dobro A
Dobro B
Dla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego – dobra wymienne .
Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się zmieniać )
Różna jest substytucyjność dóbr .
PRAWO malejącej marginalnej substytucyjności dóbr – określa jaką ilość dobra A należy
poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji o 1 jednostkę dobra B .
Zależy od ogólnej ilości A i B ( rzadkość )
MAPA OBOJęTNOŁCI
Dobro A
Każda wyżej położona krzywa symbolizuje
wyższe zadowolenie z konsumpcji .
Dobro B
Krzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .
Kombinacja na zasadzie zmniejszania się jednego i
drugiego dobra. Konsumentowi jest wszystko
jedno . Taka krzywa jest niemożliwa ,
ograniczenia finansowe .
DUDźET KONSUMENTA :
1. Dochody :
• płacowe
• pozapłacowe
• stałe ( regularne )
• sporadyczne ( nieregularne )
2. Wydatki
• konsumpcja bieżąca
• oszczędności
Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym ¼ródłem .
¬ródła pozapłacowe :
• działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna
• wygrane – gry liczbowe , spadki
• oszczędności
Dochody:
• regularne – podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ.
• sporadyczne – wygrane , spadki
Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcji
bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .
Rentier – osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .
Transfery rzeczowe – pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .
LINIA BUDźETOWA KONSUMENTA
Dobro A
Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które wymagają
zaangażowania takich samych środków ( takiej samej
ilości środków ) .
Dobro B
Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie kombinacje są
jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje .
Optimum konsumenta
Krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej .
Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością .
Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu dochodu , żeby był
realny ( nie tylko zgodny z inflacją )
Decyzje mikroekonomiczne producenta
• co do zasobów
• co do czynników produkcji
• co do planowania itd.
Podstawową funkcją produkcji jest analiza ekonomiczna , która musi być dwusektorowa :
• technologiczna ( jakie technologie wytwarzania są możliwe do wyboru ), każde przedsiębiorstwo opracowuje współczynniki technologiczne , czyli dokonuje tzw. optymalizacji technologicznej która polega na poszukiwaniu najlepszej technologii , czyli lepszej bardziej efektywnej , pozwalającej na zaoszczędzenie przynajmniej jednego czynnika produkcji , jednak zazwyczaj zmieniają się proporcje co do wykorzystania pewnych czynników produkcji
• przedsiębiorstwo jest ograniczone finansowo , czyli musi prowadzić analizę finansową , jest to optymalizacja ekonomiczna , czyli ile kosztują te czynniki produkcji ( nowe produkcje mogą być bardzo kapitałochłonne )
Przedsiębiorstwo komponuje funkcje produkcji
1. Jednoczynnikową – mówimy o wpływie jednego czynnika na wielkość produkcji
2. Wieloczynnikową - badamy wpływ wielu czynników na wielkość produkcji
a = f ( F1 , F2 , ... , Fn ) – ogólna postać funkcji produkcji
a - wielkość produkcji F = czynnik produkcji
a = f1 /L/ a = f2 /K/ - jednoczynnikowa postać produkcji
L – siła robocza K – kapitał
a = f /L , K - wieloczynnikowa postać produkcji
Analiza może być – krótkookresowa
- długookresowa
Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik produkcji jest stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .
Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia się on tylko w długim okresie .
Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .
Funkcja produkcji typu Cobba – Douglasa
Y - wielkość produkcji K – wielkość zaangażowanego kapitału
L – wielkość nakładu pracy A , alfa , beta – szacowane statystycznie parametry
Jest to zależność przyczynowo skutkowa , czyli jaki będzie efekt w zależności od nakładu .
1. Nieproporcjonalne przychody z czynnika – gdy mamy doczynienia z
czynnikami stałymi i zmiennymi .
Ricardo badał jak wpływa zmiana jednego czynnika na wielkość produkcji ( zrobił to w oparciu o rolnictwo ) . Zjawisko to polega na tym , iż gdy wykorzystamy zmienny nakład tylko jednego czynnika to trafimy na barierę efektywności przychodów z tego czynnika . Została wykorzystana fizyczna zdolność produkcji , czyli barierą efektywności działania jest wielkość czynników stałych ( np. pracownicy pracują 8h oraz maszyny pracują 8h – jest o.k. , można przez pozostały czas remontować maszyny i pracownicy odpoczywają , ale gdy pracuje się więcej to powstaje bariera fizyczna wykorzystania tego czynnika co powoduje mniejsze przyrosty , a nawet ujemne )
2. W długim okresie możemy zmieniać kilka czynników :
• ilość maszyn , urządzeń
• jakość aparatury
• ilość zatrudnionych pracowników
• wielkość zasobów itd.
Możemy kształtować wielkość produkcji i wielkość proporcji .
Proporcjonalne przychody z czynnika – aby zmienić kilka czynników , aby zmieniały się proporcjonalne nakłady danych czynników . Jest to sytuacja gdy powołujemy do życia nowe przedsiębiorstwo to wtedy możemy wykorzystać różne kombinacje danych czynników . Otwierając nowe przedsiębiorstwo wprowadzamy to co chcemy , natomiast stare przedsiębiorstwo jest ograniczone pewnym stanem posiadania , nie można go całkowicie zmienić ( np. nie stać go na wyrzucenie wszystkich starych maszyn i zakup nowych , gdy maszyny nie zużyły się , nie możemy ich wyrzucić ) .
GRAFICZNA ANALIZA PRODUCENTA
A ) Wybór ilościowy – czyli ile czynników produkcji zaangażować
IZOKWANTA – Krzywa jednakowego produktu
Kapitał
A
B
L – praca
A – technologia kapitałochłonna
B – technologia pracochłonna
Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności czynników produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można całkowicie wyeliminować jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie przecina się z
układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że mamy robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie – nie można nic zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału – nic się nie zrobi samo.
Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go wyeliminować . Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby otrzymać daną wielkość produkcji .
Produkt przeciętny / PP /
L – czynnik pracy , czynnik zmienialny
Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie .
Produkt marginalny / PM /
Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .
Graficzny obraz produktu całkowitego
PC
0 L
Graficzny obraz PM i PM
PP PM
PP
PM L
Nałożenie dwóch funkcji
PP PM PC
B
PC
A
PP
0 PM L
A – jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu produkcji , mamy przyrost efektu .
B – zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową efektywność , dalej już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale możemy zapłacić za wszystkie czynniki produkcji
B ) Ograniczenia finansowe
K Izokoszta – krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz
finansowych możliwości przedsiębiorstwa ,
ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb .
nie ma ¼ródeł finansowania , dlatego sięga po
kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość
rozszerzenia działalności .
0 L
C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)
K
A
0 L
Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno – finansowy , czyli wybieramy technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski )
Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty ( produkcja kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego przedsiębiorstwa .
Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta ( styczność izokwanty z izokosztą ) – pojawia się tu zasada racjonalnego gospodarowania . Jest to sytuacja statyczna .
Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by osiągnąć coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników , dąży by osiągnąć coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe izokwanty )
Łcieżka ekspansji przedsiębiorstwa
K
Krzywa łącząca punkty będące
optymalną kombinacją czynników
0 L
Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo sytuacja dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza zmianę oprocentowania i wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania kapitału jako czynnika i inaczej będzie wyglądać wybór czynników technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .
Koszty rzeczywiste – koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści .
Negatywny aspekt gospodarczy – utrata pewnych korzyści
Pozytywny aspekt gospodarczy – możliwość uzyskania pewnych korzyści .
Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne )
Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk ekonomiczny
Rachunek wyników – określa rachunek strat i zysków
Strata – nakłady przewyższają koszty – koszt ryzyka biznesowego
Koszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez przedsiębiorstwo .
Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) – koszty rzeczywiste i koszty alternatywne .
Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia .
Koszty społeczne – koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np:
• Budowa infrastruktury
• Koszty zanieczyszczenia środowiska
Odpowiedzialność personalna – płaci ten kto doprowadził do straty .
Krótki okres – występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych
Długi okres – analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .
Koszty stałe – koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod wpływem produkcji .
Koszty zmienne – koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji. Koszty te rosną wraz ze wzrostem produkcji .
Koszty produkcji
Koszty stałe Koszty zmienne
- Płace pracowników administracji i usług - Płace pracowników produkcyjnych
- Koszty użytkowania ziemi - Koszty surowców , materiałów ,
- Koszty zużywania środków półfabrykatów
- Kredyty - Koszty mediów ( energia elektryczna
- Niektóre podatki woda
Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )
Koszt całkowity
koszty
Kc(s+z)
funkcja kosztów całkowitych
Kz jako zależność kosztów stałych
i kosztów zmiennych .
Ks
produkcja
Koszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .
Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .
Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły – efektywność zastosowania czynnika maleje .
Koszt marginalny – jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji o jednostkę .
Koszt marginalny – mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .
koszty
K3
spadek wzrost produkcja
( korzyści ) ( niekorzyści )
Korzyści skali rosnącej – nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity osiągany przy pomocy tego czynnika .
Korzyści skali malejącej – nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt całkowity
Stałe korzyści skali – proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu
Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na produkcję w wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne korzyści :
• Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie
• Lepsza absorbcja nowych technologii
Zewnętrzne korzyści :
• Przedsiębiorstwo konkurencyjne
Analiza kosztów przedsiębiorstwa :
• Wska¼nik płynności przedsiębiorstwa
• Wska¼nik aktywności przedsiębiorstwa
• Wska¼nik zyskowności przedsiębiorstwa
• Wska¼nik zadłużenia przedsiębiorstwa
Wycena przedsiębiorstwa – wycena aktywów przedsiębiorstwa
Wycena dochodowa
Koszty
wartość sprzedaży
KC
zysk
Próba P
rentwn.
przed. strata
koszty stałe
0 A B produkcja sprzedana w sztukach
KONKURENCJA
Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu życia grup , warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale nie zawsze daje efekty pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym , nie zapewnia stabilizacji , równowagi długookresowej .
Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą
funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez konkurencje .
Jakie to problemy :
• Demografia ( konieczność regulowania demografii )
• Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny – bieda i bogactwo )
• Opieka nad krajami słabszymi
Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie zawsze są uczciwe .
Konkurencja nieuczciwa – cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia ( urząd
ochronny konsumenta )
Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym , pobudzającym gospodarkę .
Warunki istnienia konkurencji :
• Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi )
• Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne
• Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja
Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje kooperacja , współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają porozumienia .
Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .
Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .
SYTUACJA KONKURENCJI
1 Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )
2 Konkurencja niecenowa – strategia marketingowa
• promocja
• reklama
• serwis
• usługi
Cenodawca – podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę
Cenobiorca – podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .
MONOPOL
• Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )
• Państwowy ( państwowo – administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi , uzasadniony prawem
• Techniczny , ekonomiczny lub techniczno – ekonomiczny ( wynika z działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej )
Rynek od strony podaży ( sprzedający ) Rynek od strony popytu ( kupujący )
czysta konkurencja czysta konkurencja
konkurencja konkurencja monopolistyczna monopolistyczna
oligopol oligopson
monopol pełny monopson
( wyłączność sprzedawcy ) ( wyłączność nabywcy )
Monopol bilateralny – monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem
działania jest tu negocjacja między podmiotami .
A – konkurencja doskonała
B – konkurencja niedoskonała
• oligopol
• oligopson
• monopol
• monopson
Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji
• konkurencja potencjalna
• konkurencja efektywna
Potencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów gospodarczych .
Efektywna intensywność konkurencji – w analizie bierze się pod uwagę zakłócenia występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych podmiotów bąd¼ innych uczestników rynku .
Intensywność
konkurencji
duopol wąski szeroki polipol
oligopol oligopol
Polipol – jest to rynek doskonały
KONKURENCJA DOSKONA£A I MONOPOL PE£NY
I Konkurencja doskonała
• Jednorodność produktu
• Pełna mobilność czynników
• Duża liczba sprzedających i kupujących
• Pełna , doskonała informacja o rynku
Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa )
Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej .
Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji .
Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach .
Dlaczego musi być konkurencja ?
£ączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .
Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .
Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność .
Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału .
Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku .
Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )
Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie .
Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu .
PM = KM
Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )
To była strategia maksymalizacji zysku .
Inna strategia – minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy
( krótkoterminowy warunek )
PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŁCI PRZEDSIęBIORSTWA
cena
koszt KCP
KM
KZP
E P max zysk
P
E’ P’ min strat
P’
zamknięcie przedsiębiorstwa
a
E – graniczny punkt opłacalności
E ‘ – punkt zamknięcia przedsiębiorstwa
Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .
Od P do P’ możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P’ nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E’ powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa .
Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach .
Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .
RÓWNOWAGA PRZEDSIęBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO
koszty
utarg KM
KCP
A B
P P = PP = PN
C
A C B wielkość produkcji
A – zysk minimalny P – cena
B – optimum ekonomiczne
Z równowagi pojedynczego przedsiębiorstwa można wyprowadzić równowagę w gałęzi ( bo produkty są jednorodne , jest to konkurencja cenowa , inne czynniki nie mają wpływu )
RÓWNOWAGA GA£EZI
W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI
koszty KM
utarg KCP
B
C = PP = PM
C – cena B – równowaga gałęzi / minimum KCP /
Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana – niewystępująca ) na rynku z punktu widzenia makroekonomicznego .
Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w sposób pełny . Nie ma kosztów monopolizacji .
Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith ) – opisy modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej .
II Monopol pełny
• Jeden sprzedawca , wielu kupujących
• Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów
• Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol
• Doskonała informacja o rynku
Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi . Jest jeden producent który stanowi gałą¼ .
Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje konkurencja pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne )
Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra .
Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent pojawia się konkurencja )
Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec charakter administracyjny .
Konkurencja pozacenowa :
• reklama
• promocja
• usługi dodatkowe
• serwis
Taka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena – wielkość produkcji . Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą . Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena . Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane .
CENA MONOPOLOWA
koszty
przychody KM
cena
cena
monopolowa
zerowy zysk
krzywa popytu
DD = P = PP
0 Q wielkość produkcji
Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację
cena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )
ZYSK DODATNI MONOPOLU
cena
koszty
KM
KCP
P C
B
A DD = P = PP
PM
0 Q e Q
Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?
Może ono stosować dyskryminację cenową – której istotą jest przejmowanie nadwyżki konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było przepływu miedzy rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach .
Warianty dyskryminacji cenowej :
• Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach ( bilety PKP i autobusowe )
• Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej cenie (taryfy – korzystanie z usług o różnych porach )
Dyskryminacja doskonała – producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta
( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek
STRATA MONOPOLU
cena KM
koszty A C
KCP
P B
PM DD = P = PP
0 Qe Q
Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :
• Cena minimalna – skup żywca ( rolnictwo )
• Cena maksymalna – światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra )
KONKURENCJA NIEDOSKONA£A
I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
• Wielu sprzedających i kupujących
• Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty
• Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
• Pełna informacja
Produkty zróżnicowane – jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja niecenowa , przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy – duże znaczenie strategii marketingowej ( wykreowanie swego produktu )
Ograni
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
