Mapa Serwisu
|
| Umorzenie akcji |
|
Admin1 dnia marzec 01 2007 00:18:44
|
Umorzenie akcji
Informacje ogólne
Przepisy art. 359-360 KSH, poruszające problematykę umorzenia akcji, stanowią znacznie rozbudowane odpowiedniki art. 363-364 KH. Kodeks spółek handlowych rozwiązuje kilka problemów, które były przedmiotem sporów w doktrynie i judykaturze na gruncie uregulowań KH oraz uwzględnia surowe wymogi Unii Europejskiej wyrażone w Drugiej Dyrektywie.
Umorzenie akcji może służyć takim celom, jak dostosowanie wartości kapitału zakładowego do zmniejszonej wartości majątku spółki spowodowanej stratą bilansową, na którą nie ma pokrycia w kapitałach rezerwowych, zapobieżenie przejścia akcji w ręce niepożądanych osób lub dla wykluczenia akcjonariusza, który narusza interes spółki albo znajduje się w sytuacji uznawanej za niekorzystną dla interesów spółki bąd¼ jej akcjonariuszy (np. w razie upadłości akcjonariusza).
Umorzenie wywołuje podobne skutki ekonomiczne i prawne, jak nabycie akcji własnych przez spółkę. Jednakże nabycie „własnych” akcji przez spółkę akcyjną nie unicestwia praw udziałowych, które mogą być następnie albo umorzone albo przeniesione na inną osobę. Ponadto dywidenda, która przypadałaby akcjom własnym spółki pozostaje w dyspozycji spółki, co służy interesom pozostałych akcjonariuszy.
Stosownie z art. 304 §2 pkt 3 oraz art. 359 KSH, akcja może być umorzona jedynie wtedy, gdy statut przewiduje taką możliwość. Jeśli statut zawiera jedynie postanowienia dopuszczające umorzenie, spółka może przeprowadzić tylko umorzenie dobrowolne. Zaleca się jednak zamieszczenie w statucie szerszej regulacji określającej warunki i sposób umorzenia akcji.
W przypadku umorzenia przymusowego i automatycznego, statut powinien określać przesłanki i tryb unicestwienia praw udziałowych. Przesłanki oznaczają okoliczności, od których stwierdzenia uzależnione jest podjęcie uchwały o umorzeniu akcji. Przez tryb umorzenia należy rozumieć procedurę postępowania w sprawie unicestwienia praw udziałowych, który może obejmować np. porządek składania dokumentów, sposób ustalenia wynagrodzenia lub wytypowania akcji podlegających umorzeniu itp. Statut nie może pozostawić uznaniu walnego zgromadzenia, a tym bardziej zarządu, określenie przesłanek umorzenia.
Zgodnie z art. 359 §2 zd. 1 umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia wyjąwszy przypadek tzw. umorzenia automatycznego.
Kodeks spółek handlowych wprowadza wymóg, aby umorzenie akcji zawsze połączone było z obniżeniem kapitału zakładowego. Nie jest obecnie dopuszczalne umorzenie akcji bez obniżenia kapitału zakładowego, nawet gdy ¼ródłem wynagrodzenia akcjonariusza jest zysk spółki. Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego zapada na zgromadzeniu, na którym powzięto uchwałę o umorzeniu akcji. Nie ma jednak wymogu, aby te decyzje podjęte były w ramach jednej uchwały. Redukcja kapitału nie może prowadzić do naruszenia przepisów o najniższej wysokości kapitału zakładowego oraz akcji.
Umorzenie akcji następuje z chwilą obniżenia kapitału zakładowego. W szczególnych sytuacjach określonych w art. 360 §2 i art. 457 §1 KSH, gdy nie zachodzi potrzeba konwokacji wierzycieli, umorzenie akcji następuje przed obniżeniem kapitału zakładowego. Ustawodawca także wówczas wymaga redukcji kapitału zakładowego, z tym że obowiązek ten jest realizowany po umorzeniu akcji.
Po umorzeniu akcji, dokument akcji stanowi jedynie legitymację do uzyskania wynagrodzenia.
Sposoby umorzenia akcji.
Kodeks spółek handlowych wyróżnia cztery sposoby umorzenia akcji:
dobrowolne,
przymusowe,
automatyczne,
ustawowe.
Umorzenie przymusowe podlega na tym, że nie jest wymagana zgoda akcjonariusza w procesie podejmowania uchwały o unicestwieniu akcji. Umorzenie dobrowolne wymaga natomiast do swej ważności złożenia odpowiedniego oświadczenia woli przez akcjonariusza, którego prawa mają ulec umorzeniu. Umorzenie dobrowolne różni się od umorzenia przymusowego również tym, że może nastąpić bez wynagrodzenia. Umorzenie przymusowe następuje zawsze za wynagrodzeniem. Nie wyklucza to jednak zrzeczenia się wynagrodzenia przez uprawnionego. Umorzenie automatyczne stanowi podtyp umorzenia przymusowego. Jest to również umorzenie przymusowe, jednakże z uwagi na odrębny tryb unicestwienia praw udziałowych podlega ono swoistej regulacji prawnej. Kodeks spółek handlowych przewiduje ponadto jeszcze jeden podtyp umorzenia przymusowego w art. 363 §5, zwanego umorzeniem ustawowym.
Statut może przewidywać możliwość umorzenia akcji w więcej niż jeden sposób. Kodeks spółek handlowych nie zakazuje, aby statut dopuszczał umorzenie akcji w sposób dobrowolny i przymusowy albo np. zezwalał na unicestwienie praw udziałowych w ramach obu form umorzenia przymusowego. W takim przypadku, zaleca się odrębne uregulowanie każdego z dwóch trybów i przesłanek umorzenia.
Kodeks spółek handlowych dopuszcza także umorzenie polegające na zmniejszeniu wartości nominalnej akcji. Ten sposób umorzenia jest często najlepszym sposobem zapewnienia równego traktowania akcjonariuszy, w razie gdy np. środki przeznaczone na umorzenie nie pozwalają uwzględnić wniosków wszystkich zainteresowanych akcjonariuszy.
Przebieg umorzenia akcji.
Umorzenie dobrowolne
Pierwszą czynnością w ramach tego trybu umorzenia powinna być uchwała walnego zgromadzenia (art. 359 §2 zd. 1 KSH). Uchwałę powinien z reguły poprzedzać wniosek akcjonariusza, aby uniknąć jej zaskarżenia lub niedojścia do skutku czynności prawnej nabycia akcji od udziałowca, który musi wyrazić zgodę na ten sposób umorzenia. Uchwała walnego zgromadzenia stanowi niezbędną podstawę dla dalszych działań zarządu. Przed podjęciem uchwały przez walne zgromadzenie zarząd może zawrzeć z akcjonariuszami umowy nabycia akcji przeznaczonych do umorzenia, pod warunkiem podjęcia stosownej uchwały przez walne zgromadzenie. Zarząd może nabyć akcje przed podjęciem uchwały przez walne zgromadzenie również wówczas, jeśli dopuszcza to statutowy tryb umorzenia. W tym przypadku statut powinien precyzować bliżej po jakiej cenie zarząd może nabyć akcje lub jaką kwotę może przeznaczyć na ten cel, określając jednocześnie ¼ródła finansowania i sposób wyboru akcji, które mają podlegać umorzeniu, w razie gdy liczba jednostkowych praw udziałowych zgłoszonych do umorzenia jest większa niż środki przeznaczone na ten cel.
Zarząd nie może dysponować środkami finansowymi spółki na umorzenie praw udziałowych bez umocowania ze strony akcjonariuszy, wyrażonego w statucie bąd¼ uchwale walnego zgromadzenia.. Nabycie akcji własnych bez umocowania ustawowego, statutowego lub bez stosownej uchwały walnego zgromadzenia naraża członków zarządu na odpowiedzialność karną (art. 588 KSH).
W sytuacji, gdy statut zawiera minimalną lub niewystarczającą regulację umorzenia dobrowolnego, a w szczególności nie określa przebiegu tego procesu, walne zgromadzenie może najpierw podjąć uchwałę określającą warunki i tryb umorzenia, następnie spółka nabywa akcje przeznaczone do umorzenia, po czym walne zgromadzenie podejmuje uchwały o umorzeniu akcji i obniżeniu kapitału zakładowego. Po powzięciu uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego, zarząd powinien ogłosić treść uchwały o umorzeniu akcji i przystąpić do czynności związanych z obniżeniem kapitału zakładowego.
Dobrowolne umorzenie wymaga zgody akcjonariusza. Zgoda ta wyrażana jest podczas zawierania umowy, na mocy której akcjonariusz przenosi swoje prawa udziałowe na spółkę.
Uchwała walnego zgromadzenia powinna określać także wysokość oraz termin wypłaty wynagrodzenia za umorzone akcje.
Wszystkie pozostałe sprawy związane z umorzeniem akcji, których nie reguluje uchwała walnego zgromadzenia, rozstrzyga i wykonuje zarząd.
Umorzenie przymusowe
Umorzenie przymusowe nie wymaga zgody akcjonariusza. Zgoda ta jest wyrażona niejako in blanco przez objęcie lub nabycie akcji spółki, której statut przewiduje taki sposób umorzenia akcji. Przymusowe umorzenie obejmuje zarówno unicestwienie praw udziałowych wskutek popełnienia czynów, które stanowią naganne zachowania akcjonariusza (np. prowadzenie działalności konkurencyjnej wobec spółki lub skazanie za określone przestępstwa), jak i wskutek zajścia zdarzeń nie stanowiących czynów (np. upływ terminu, osiągnięcia jednego z celów założenia spółki, który uzasadnia stopniowe „zwijanie” przedsiębiorstwa).
Kodeks spółek handlowych pozostawia otwarty katalog przesłanek uzasadniających umorzenie przymusowe. Jednak postanowienia statutu nie mogą być sprzeczne z naturą spółki akcyjnej, zasadami współżycia społecznego i bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa.. Statut nie może pozostawić walnemu zgromadzeniu zbyt szerokiego marginesu swobodnego uznania, zwłaszcza przy sankcyjnym umorzeniu akcji. Nieostro sformułowane przesłanki sankcyjne umorzenia lub pozostawienie zbyt szerokiego marginesu swobodnego uznania walnemu zgromadzeniu są narażone na zarzut niezgodności z naturą spółki akcyjnej, zasadami współżycia społecznego lub dobrymi obyczajami.
Tryb przymusowego umorzenia akcji jest mniej skomplikowany niż umorzenia dobrowolnego. Wobec braku konieczności uzyskania zgody akcjonariuszy na unicestwienie ich akcji, spółka nie jest zobowiązana zawierać z nimi umów o przeniesienie praw udziałowych. Spółka wypłaca akcjonariuszowi wynagrodzenie uchwalone przez walne zgromadzenie. Uchwały o umorzeniu akcji i obniżeniu kapitału zapadają na tym samym walnym zgromadzeniu. Statutowe minimum treści uchwały o umorzeniu przymusowym jest identyczne jak w przypadku umorzenia dobrowolnego.
Umorzenia przymusowego nie stosuje się do akcji Skarbu Państwa w spółkach z jego udziałem.
Umorzenie automatyczne
Tak zwane umorzenie automatyczne, uregulowane w art. 359 § 6 i 7 KSH, stanowi podtyp umorzenia przymusowego. Ma na celu ułatwienie umorzenia akcji bez konieczności zwoływania walnego zgromadzenia. Uchwałę zgromadzenia zastępuje uchwała zarządu, która powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego. Zdarzeniami, które mogą „uruchomić” postępowanie w sprawie umorzenia akcji mogą być w zasadzie takie same okoliczności jak te, które stanowią przesłanki „zwykłego” umorzenia przymusowego.
W razie ziszczenia się zdarzenia stanowiącego przesłankę umorzenia, zarząd powinien niezwłocznie podjąć uchwałę o prawnym unicestwieniu akcji. Uchwała zarządu w sprawie obniżenia kapitału zakładowego powinna określać zdarzenie powodujące automatyczne umorzenie oraz datę zdarzenia.
Zarząd wyposażony jest w kompetencję połączoną z obowiązkiem czynienia z niej użytku wówczas, gdy walne zgromadzenie nie ma obowiązku powzięcia „pozytywnej” uchwały. Z uwagi na to, że w wątpliwej sytuacji zarząd nie dysponuje marginesem swobodnego uznania (może jedynie stwierdzić, czy i kiedy ziściło się zdarzenie powodujące umorzenie akcji), statut powinien bardzo precyzyjnie określać przesłanki umorzenia automatycznego.
W sprawach nieregulowanych do automatycznego umorzenia akcji stosuje się przepisy o zwykłym umorzeniu przymusowym.
Wynagrodzenie za umorzone akcje
Termin wynagrodzenie obejmuje wszelkie świadczenia należne akcjonariuszowi z tytułu umorzonych praw udziałowych. Przy umorzeniu dobrowolnym stanowi ono najczęściej cenę, jaką otrzymuje akcjonariusz z tytułu przeniesienia akcji na spółkę. W przypadku umorzenia przymusowego, świadczenie spółki nie stanowi zapłaty, gdyż akcje zostały już umorzone, a spółka spełnia świadczenie po upływie sześciu miesięcy od dnia zarejestrowania obniżenia kapitału zakładowego. Wynagrodzenie nie stanowi odszkodowania, gdyż zarówno w przypadku umorzenia dobrowolnego, jak i w niektórych przypadkach umorzenia przymusowego, unicestwienie praw udziałowych następuje z inicjatywy i za zgodą akcjonariusza.
Umorzenie dobrowolne może być dokonane bez wynagrodzenia. Uchwała walnego zgromadzenia wymaga wówczas uzasadnienia. Sporny jest natomiast problem dopuszczalności bezpłatnego umorzenia przymusowego.
Kodeks spółek handlowych nie wprowadza żadnych ograniczeń dotyczących wysokości wynagrodzenia. W grę mogą wejść np. cena rynkowa, bilansowa, księgowa, nominalna lub inny ekwiwalent przewidziany w statucie lub w uchwale walnego zgromadzenia.
Wynagrodzenie stanowi z reguły świadczenie pieniężne. Kodeks spółek handlowych nie zakazuje, aby statut dopuszczał inną postać wynagrodzenia. Na możliwość umorzenia akcji za ekwiwalentem niepieniężnym wskazują przepisy art. 360 §2 pkt 3 i art. 361 KSH.
Przyznanie świadectw użytkowych stanowi przykład wynagrodzenia w formie niepieniężnej. Statut może stanowić, że świadectwa użytkowe będą, zgodnie z art. 361 KSH, wydawane w zamian za akcje umorzone. Nie mają one określonej wartości nominalnej akcji. Uprawniony ze świadectwa użytkowego nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania związane z umorzoną akcją i nie przysługują mu żadne prawa udziałowe, z wyjątkiem uprawnień dotyczących dywidendy i udziału w podziale majątku spółki.
Reasumując: w przypadku umorzenia przymusowego, gdy statut pozostawia sprawę wynagrodzenia walnemu zgromadzeniu, najbardziej bezpiecznym rozwiązaniem jest przyjęcie ceny rynkowej lub tzw. godziwej wartości akcji ustalonej przez biegłego. Za zgodą zainteresowanych, to wynagrodzenie może być niższe.
BIBLIOGRAFIA
Jacyszyn J., Nowe prawo gospodarcze i handlowe. Wybór ¼ródeł, Wrocław 2001.
Kruczalak K., Prawo handlowe. Zarys wykładu, Warszawa 2002.
3. Sołtysiński S., Szajkowski A., Szumański A., Szwaja J. Kodeks spółek handlowych. Tom III. Komentarz do artykułów 301-458, Warszawa 2003.
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
