Mapa Serwisu
|
| DEFICYT BUDźETOWY |
|
Admin1 dnia lutego 28 2007 22:02:59
|
DEFICYT BUDźETOWY
W gospodarce centralnie kierowanej, opartej na tzw. społecznej własności środków produkcji, w której przeważającą część funduszy była tworzona, transferowana
i rozdysponowywana przez sektor uspołeczniony, nie było miejsca dla finansów publicznych.
Gospodarka rynkowa wymaga przywrócenia w praktyce działalności prowadzonej w ramach finansów publicznych. Opiera się ona na przejrzystych stosunkach własnościowych, które są nie tylko podstawą tworzenia funduszy publicznych przy zastosowaniu rozmaitych instrumentów finansowych i fiskalnych w celu realizacji funkcji państwa, ale są także niezbędnym warunkiem poddania państwa kontroli w zakresie wykorzystania pieniężnych środków publicznych.
Finanse to proces gromadzenia i rozdysponowania środków pieniężnych na określone cele przez podmioty sektora publicznego i prywatnego. Potocznie finanse rozumiane są jako zasób środków pieniężnych w gestii podmiotów sektora publicznego i prywatnego. Z finansami wiążą się zjawiska pieniężne, ale nie wszystkie. Ze zjawiskiem pieniężnym mamy do czynienia tam gdzie pieniądz pełni swoje wszystkie funkcje, zwłaszcza funkcje płatniczą i rozliczeniową.
Finanse publiczne to zjawiska i procesy, dotyczące funduszy publicznych – budżetu państwa, budżetu gminy, funduszu zabezpieczeń społecznych i innych funduszy publicznych.
Najogólniej możemy ująć, iż finanse publiczne to zasoby publiczne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące. Gromadzone są na zaspokojenie potrzeb społecznych, m.in. w zakresie obrony narodowej, bezpieczeństwa publicznego, administracji, ochrony środowiska oraz w zakresie ochrony zdrowia i edukacji. Finanse mają wpływ na ogólną sytuację finansową państwa.
W ramach finansów opracowuje się i wykonuje budżet lub ustawę finansową; obejmuje ona również dochody publiczne, w tym podatki i pożyczki publiczne, wydatki państwa, organizacje finansowe i operacje finansowe zdecentralizowanych związków publicznych tj. samorządów terytorialnych, banków publicznych, publicznych zakładów ubezpieczeniowych.
Do podstawowych funkcji ekonomicznych finansów zaliczamy:
funkcję alokacyjną
funkcję redystrybucyjną
funkcję stabilizacyjną
Istota funkcji alokacyjnej polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem alokacji zasobów w gospodarce rynkowej. Alokacja zasobów dokonuje się w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przed państwem:
-zadaniami publicznymi
-zadaniami społecznymi
Wykonanie zadań publicznych oznacza zaspokojenie potrzeb publicznych, natomiast realizacja zdań społecznych państw i władz samorządowych jest wyrazem zaspokojenia indywidualnych potrzeb obywateli.
Funkcja redystrybucyjna określa gromadzenie przez państwo środków finansowych na alokację dóbr i realizację potrzeb publicznych. Ponieważ państwo nie dysponuje możliwością uzyskania dochodu, gromadzi owe środki za pośrednictwem budżetu poprzez podatki i pożyczki, składniki ubezpieczeniowe oraz system wydatków publicznych.
Funkcja to opiera się na innych podmiotach gospodarczych. W budowaniu np. systemu podatkowego uwzględnić należy, iż nie wszyscy możemy płacić jednakowe podatki. W tym celu wprowadza się zróżnicowaną skalę podatkową.
Z punktu widzenia gospodarczego -redystrybucja- czyli gromadzenie środków uwzględniony jest w PKB- dochody budżetu państwa. Im jest on wyższy, tym bardziej istotnym instrumentem gospodarczym jest budżet państwa.
Funkcja stabilizacyjna polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki finansowej i monetarnej na globalny popyt w gospodarce w celu najlepszego wykorzystania możliwości gospodarczych poprzez wysoki poziom zatrudnienia, wysoki poziom oszczędzania, gwarantującego wysokie tempo wzrostu gospodarczego, jak również stabilizacji siły nabywczej pieniądza przez panowanie nad inflacją.
Do sektora finansów publicznych zalicza się:
organy władzy publicznej i podlegające im jednostki organizacyjne;
państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nie objęte KRS, których działalność jest finansowana ze środków publicznych w całości lub w części, z wyjątkiem:
przedsiębiorstw państwowych
banków państwowych
spółek prawa handlowego
Sektor finansów publicznych dzieli się na:
sektor rządowy
sektor samorządowy, obejmujący jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz podległe tym organom jednostki organizacyjne
Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:
pobieranie i gromadzenie dochodów;
wydatkowanie środków publicznych;
finansowanie deficytu;
zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
zarządzanie środkami publicznymi;
zarządzanie długiem publicznym.
Gromadzenie i rozdysponowanie pieniężnych środków publicznych wymaga działania określonych podmiotów nie tylko najwyższego szczebla władzy ustawodawczej i wykonawczej, lec także sieci instytucji, które na bieżąco realizują dochody i podatki publiczne. Finanse publiczne tworzą złożony system w przekroju podmiotowym, organizacyjnym, prawnym, instytucjonalnym, instrumentalnym i in.
Obok budżetu występują publiczne fundusze celowe jako alternatywna w stosunku do budżetu forma organizacyjna gromadzenia i wydatkowania środków publicznych. Można go zdefiniować jako utworzoną na mocy aktu prawnego wysokiej rangi formę organizacyjną, służącą organom władz publicznych do gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych ¼ródeł. Fundusz funkcjonuje w okresie dłuższym niż rok. Powstanie funduszu celowego oznacza wyodrębnienie organizacyjne i finansowe części pieniężnych środków publicznych z ogółu środków publicznych. Wraz z jego utworzeniem oraz określeniem ¼ródeł jego dochodów i celów, które mogą być z tego funduszu finansowane, następuje związanie części środków publicznych z wyznaczonymi zadaniami prowadzi do podniesienia rangi tych zadań wśród wszystkich obowiązków władz publicznych.
Utworzenie funduszu celowego oznacza uniezależnienie finansowe jakiejś dziedziny od decyzji parlamentu i procedury corocznego uchwalania budżetu.
Zasady gospodarki publicznymi funduszami celowymi umożliwiają kumulację nie wykorzystanych w danym roku fiskalnym środków.
Trzy kryteria klasyfikacji funduszy celowych:
rodzaju gestora środków publicznych
przedmiotu finansowanego ze środków funduszu
¼ródeł dochodu funduszu.
W systemie finansów publicznych centralne miejsce zajmuje budżet państwa.
Budżet państwa, plan finansowy państwa, zestawienie prognozowanych na następny rok budżetowych dochodów i wydatków rządowych, sporządzanie przez rząd (projekt budżetu) i zatwierdzone (po wprowadzeniu ewentualnych poprawek) przez parlament, najczęściej w formie ustawy budżetowej.
Funkcje budżetu:
rozdzielcza – polega na rozdzieleniu części dochodu narodowego. Zewnętrznym wyrazem tej funkcji jest gromadzenie i dzielenie przez budżet określonych zasobów pieniężnych;
kontrolna – polega na wykorzystaniu informacji o gromadzeniu i podziale zasobów budżetowych do kontroli procesów gospodarczych;
bod¼cowa – polega na wykorzystaniu stosunków ekonomicznych budżetu z różnymi podmiotami gospodarczymi;
fiskalna – polega na przejmowaniu dochodów podmiotów działających poza państwem na rzecz budżetu.
Główne zasady budżetowe:
zasada jedności – wymaga objęcia całości dochodów i wydatków państwa tylko jednym budżetem ( jedność formalna) oraz przeznaczenia wszystkich dochodów budżetowych na pokrycie całości wydatków budżetowych (jedność materialna);
zasada powszechności (zupełności) – polega na objęciu budżetem państwa działalności finansowej wszystkich jednostek państwowych, niezależnie od formy, w jakiej rozliczają się one z budżetem;
zasada roczności – zapewnia periodyczność uchwalanego przez parlament budżetu;
zasada szczegółowości – oznacza takie usystematyzowanie dochodów i wydatków budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność rządu, pozwalając na pełną jej ocenę przez parlament;
zasada uprzedniości – zobowiązuje do uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego;
zasada jawności – wymaga, aby klasyfikacja dochodów i wydatków ułatwiała kontrolę polityki finansowej rządu przez parlament i opinię publiczną;
zasada równowagi budżetowej – zgodnie z którą przewidywane wydatki z budżetu powinny znajdować pokrycie w jego dochodach.
Budżet państwa używamy w 4 znaczeniach:
budżet jako plan finansowy państwa. Plan budżetowy jest bilansowym zestawieniem dochodów i wydatków państwa;
budżet jako zasób środków pieniężnych rozdzielanych przez państwo. Można zatem określić jako scentralizowany fundusz pieniężny;
budżet jako akt normatywny uchwalony przez sejm w formie ustawy dający państwu prawo do gromadzenia i rozliczania środków pieniężnych według zasad planu;
budżet jako narzędzie, metoda realizacji określonej polityki społeczno-ekonomicznej państwa.
Główne przychody budżetu.
Dochody budżetowe państwa są bardzo różnorodne i zróżnicowane. Podstawowym ¼ródłem dochodów budżetowych jest dochód narodowy. We współczesnych państwach podstawowym ¼ródłem dochodów państwa są przede wszystkim wpływy z podatków.
Struktura dochodów budżetowych przedstawiają się następująco:
· Podatki pośrednie (VAT, akcyza, podatek importowy)
· Podatek dochodowy dla osób fizycznych
· Podatek osobowy od osób prawnych
· Wpłaty z zysku NBP
· Cła
· Prywatyzacja
· Inne
Podatek to uregulowane prawem podstawowe świadczenie pieniężne na rzecz państwa. Jest to przymusowe, bezzwrotne, powszechne, nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze ogólnym (wynikającym z ustaw). Wśród różnych podziałów podatków, najczęściej stosowany jest podział na podatki bezpośrednie i podatki pośrednie.
Podatki pośrednie – to świadczenie pobierane jest od dokonywanego wydatku podatnika.
Jest to:
Podatek VAT – (od towarów i usług) – opodatkowaniem tym podatkiem podlega z reguły każda sprzedaż towarów i świadczenie usług na terytorium RP. W podatku tym stosuje się trzy stawki podatkowe: 22%, 7%, 0%. Stawka 0% ma na celu promocje polskiego eksportu towarów i usług.
Podatek akcyzowy – jest uzupełnieniem podatku VAT obciążającym dodatkowo sprzedaż lub sprowadzanie z zagranicy artykułów luksusowych tzw. monopolowych i paliw
Podatek importowy – stanowi dodatkowe obciążenie towarów importowanych.
Podatki bezpośrednie – to świadczenie wymierzane bezpośrednio w stosunku do ¼ródła przychodu, a więc obciążają wielkość osiąganych dochodów podatnika. W ten sposób mają one istotny wpływ na przebieg strumienia pieniężnego od producentów do konsumentów w całej gospodarce kształtując wielkość rozporządzalnych dochodów osobistych. W Polsce najbardziej powszechnym świadczeniem bezpośrednim na rzecz budżetu jest podatek od osób fizycznych, wprowadzony od 1 stycznia 1992r. dotyczy on wszystkich uzyskujących jakiekolwiek przychody, oprócz przychodów określonych przez prawo jako przychody nie podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Podatek dochodowy od osób fizycznych – jest drugim zasadniczym ¼ródłem dochodów budżetu polskiego. Podatek ten obciąża w zasadzie wszystkie dochody, jakie może mieć osoba fizyczna z wyłączeniem tradycyjnej działalności rolniczej, leśnej, darowizn i spadków.
Podatek od osób prawnych – jest trzecim pod względem wydajności ¼ródłem dochodów budżetu państwa (przedsiębiorstw, spółek handlowych, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, stowarzyszeń, fundacji itp.). również w tym podatku przedmiotem opodatkowania jest dochód osiągnięty w roku podatkowym (suma przychodów - koszty uzyskania przychodów = dochód podatkowy). Podatek ten stanowi dochód budżetu państwa – gminy mają w nim 5% udziału.
Cło - jest zbliżonym do podatku świadczeniem, które stanowi istotne ¼ródło dochodów budżetu państwa. W klasycznym ujęciu rozróżnia się cła fiskalne i gospodarcze.
Cło fiskalne – jego celem jest dostarczenie państwu odpowiednich dochodów
Cło gospodarcze – tutaj cła są instrumentem oddziaływania ekonomicznego na podmioty gospodarcze w celu wywołania pożądanych przez państwo reakcji.
Główne wydatki budżetowe
Wydatki budżetowe odzwierciedlają kierunki zakres działalności państwa w obszarze, na którym zawodzi rynek. Pewne bowiem zadania może wykonać tylko i wyłącznie państwo (obronność, wymiar sprawiedliwości). Zauważalny jest również wzrost wydatków budżetowych mierzony udziałem państwa w produkcie społecznym. Przyczyn wzrostu wydatków budżetowych upatruje się m.in. w rosnącym dochodzie na jednego mieszkańca, przemianach technologicznych, zmianach demograficznych, w kosztach świadczeń budżetowych oraz urbanizacji.
W ramach powszechnie stosowanego podziału wydatków występują wydatki nabywcze i redystrybucyjne.
Wydatki nabywcze – nazywane także rzeczywistymi, realnymi, materialnymi, wynikają przede wszystkim ze zgłaszanego popytu na określone dobra i usługi przez podmioty uprawnione do korzystania z tego typu ¼ródeł finansowania – wydatki publiczne służby zdrowia na zakup lekarstw, wydatki szkoły publicznej na zakup pomocy dydaktycznych.
Wydatki redystrybucyjne – nie są związane bezpośrednio z zakupem dóbr i usług w gospodarce a jedynie stanowią przeniesienie środków pieniężnych pomiędzy podmiotami uprawnionymi przez prawo do przeprowadzania tego typu operacji.
Granice wydatków budżetowych – są trudne do określenia, gdyż zalezą od poglądów partii rządzących, sytuacji gospodarczo – społecznej kraju.
Wydatki budżetu państwa można rozmaicie klasyfikować m.in. na;
- wydatki bezzwrotne, czyli dotacje i subwencje.
Subwencja to pomoc udzielana instytucjom społecznym, osobom fizycznym, jednostkom niepaństwowym. Natomiast dotacje to określenie wydatków lokalnych oraz wydatków bezzwrotnych dokonywanych na rzecz podmiotów gospodarczych. (stypendia, wynagrodzenia, zasiłki dla bezrobotnych, dotacje dla przedsiębiorstw)
- wydatki zwrotne – (np. spłata zadłużenia)
- wydatki osobowe – (np. wynagrodzenia)
- wydatki rzeczowe – (zakup wyposażenia dla szkoły czy szpitala)
- wydatki nieprodukcyjne (sfinansowanie festiwalu muzycznego)
Wydatki można też klasyfikować według zadań państwa: socjalne, militarne, na kulturę na ochronę środowiska.
W budżecie państwa tworzy się rezerwę ogólną, nie wyższą niż 0,2 wydatków budżetu, mogą być tworzone rezerwy celowe. Budżet składa się z części odpowiadających organom władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów, trybunałów oraz administracji rządowej.
Budżet może być zrównoważony, gdy kwoty dochodów i wydatków są sobie równe, lub niezrównoważony. W tym drugim przypadku może mieć miejsce deficyt budżetowy lub nadwyżka budżetowa. Budżet państwa musi również zawierać określenie sposobów pokrycia deficytu lub rozdysponowania nadwyżki.
Nadwyżka budżetowa to dodatnia różnica pomiędzy wpływami budżetu państwa gromadzonymi głównie z podatków i innych opłat o podobnym charakterze, uzupełnianymi okresowo pożyczkami wewnętrznymi.
Deficyt budżetowy to niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków, inaczej nadwyżka wydatków nad dochodami.
Rodzaje deficytu budżetowego:
- rzeczywisty – to taki, jaki faktycznie wynika z porównania dochodów bieżących i ,
wydatków bieżących;
strukturalny – występuje w sytuacji gdy nie istnieje bezrobocie, jest to deficyt potencjalny-gdyby wszyscy mieli pracę;
cykliczny – to deficyt rzeczywisty-deficyt strukturalny, uważa się iż powstał on na skutek wahań w gospodarce
ekonomiczny – deficyt sektora finansów publicznych powiększony o rekompensaty dla emerytów, rencistów a pomniejszający o transfery rządowe do funduszy emerytalnych.
Pokrywanie deficytu budżetowego:
nadwyżki z lat poprzednich
pożyczki i kredyty
kredyty w banku centralnym
przychody z prywatyzacji (Polska)
Państwo sprzedaje papiery wartościowe. Za wyemitowane pap. wartościowe państwo otrzymuje od ich nabywcy banku centralnego pieniądz gotówkowy, który przeznacza na pokrycie deficytu. Z kolei bank centralny sprzedaje te walory na rynku pap. wartościowych wykorzystując operacje otwartego rynku. W Polsce ten sposób finansowania deficytu odbywa się przede wszystkim poprzez emisję obligacji i bonów skarbowych. Dokonuje je imieniu Skarbu Państwa Minister Finansów.
Obligacje emituje się w celu pokrycia deficytu budżetowego. Charakteryzują się niższym ryzykiem inwestycyjnym niż inne instrumenty finansowe, jednakże w zamian za to zysk z obligacji kształtuje się m. więcej na poziomie wzrostu inflacji. Obligacja przenosi wartość pieniądza w czasie. Bony skarbowe- to pap. wartościowe emitowane przez skarb państwa o terminie wykupu do jednego roku. Służą one głównie zabezpieczeniu płynności finansowej budżetu państwa w ciągu roku. Posiadają one gwarancję Skarbu Państwa, są więc uważane przez inwestorów za bardzo bezpieczne. Są także przedmiotem wtórnego obrotu, a więc w razie potrzeby można je odsprzedać przed upływem terminu wykupu.
Kolejnym sposobem finansowania przez państwo deficytu jest kredyt w banku centralnym, czyli dodruk pustego pieniądza. Państwo sprzedaje pap. wartościowe bankowi centralnemu i w zamian otrzymuje pieniądz gotówkowy. Z kolei nabywca nie wprowadza ich na rynek kapitałowy, tym sposobem wielkość środków pieniężnych pozostających w dyspozycji podmiotów rynkowych nie ulega zmianie, natomiast realizowane wydatki budżetowe zwiększają nominalną podaż pieniądza w gospodarce. Jest to tzw. inflacyjna ścieżka finansowania deficytu budżetowego państwa.
Zaciągając pożyczki na finansowanie deficytu budżetowego państwo tworzy dług publiczny.
Dług publiczny- jest zaciągany na pokrycie deficytu budżetowego poprzez emisje skarbowych papierów wartościowych, poprzez zaciąganie kredytów w bankach komercyjnych, poprzez emisję obligacji i bonów skarbowych w celu zebrania nadwyżki finansowej z rynku, nie regulowanie zobowiązań podmiotów sektora publicznego to suma wszystkich zobowiązań sektora publicznego z tyt. zaciągniętych kredytów, pożyczek, itp. zobowiązań (z lat poprzednich również).
Aktywne pap. wartościowe czyli obligacje i bony skarbowe emitowane są do publicznego obrotu w celu pokrycia deficytu budżetowego bąd¼ też w celu zabezpieczenia płynności finansowej budżetu.
Pasywne pap. wartościowe wyemitowane zostały dla konkretnych podmiotów gospodarczych w celu zabezpieczenia ich płynności finansowej oraz w celu spłaty zadłużenia zagranicznego .
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
