Mapa Serwisu
|
| Archaizmy, pojęcie, podział, przykłady |
|
Admin dnia stycze 16 2007 15:40:59
|
Archaizmy, pojęcie, podział, przykłady
Archaizmy są to wyrazy nie należące do czynnego zasobu słownego współczesnych Polaków
Archaizmy dzielimy na:
słownikowe. Są to wyrazy, które zniknąły z języka, mimo istnienia przedmiotów, zjawisk, które opisywały. Np.: rzeczownik "industria" został zastąpiony przez wyraz "przemysł", "ksiągospis" został zastąpiony przez "katalog".
rzeczowe.Wyrazy, które zniknęły z języka, bowiem zniknęły przedmioty, instytucje, które one nazywały. Na przykład narzędzia kar: pręgierz, dyby, kuny.
Historyzmy. Znajomość tych anarchizmów przyswajamy w toku nauki historii, podczas zwiedzania muzeów, czytając dawne, historyczne teksty (np. kusze, hajducy, podczaszy). Posiadamy bierną znajomość tych wyrazów, ale nie używamy ich w mowie codziennej.
Archaizmy słownikowe dzielimy na:
całkowite. Zupełnie niezrozumiałe, np.: "pierca" -adwokat, "prawota" -sprawiedliwość, "główczyzna" -kara za zabójstwo.
częściowe.Słowa znane, ale nie używane, na przykład kusza, puklerz, należące do biernego zasobu słownictwa. Mogą występować w języku czynnym w różnych zwrotach: "potępiać w czambuł" -czambuł - oddział tatarski zapuszczający się na obce terytorium; "wrócił_ do rodzinnych pieleszy" pielesz - kryjówka dzikiego zwierza; "oddać z nawiązką" nawiązka - rekompensata materialna przyznawana przez sąd. Do archaizmów częściowych należą także wyrazy przestarzałe, używane głównie przez ludzi starszych niewiasta, kajet, turbować -sprawiać kłopot.
Geneza archaizmów:
Powstanie archaizmów wiąże się ze zmianami realiów rzeczywistości na przykład w dziedzinie transportu: nazwy pojazdów, które kiedyś były podstawowym środkiem lokomocji, to wyrazy, które wyszły już z użycia, bowiem różnego rodzaju powozy, bryczki zostały zastąpione przez samochody, autobusy, samoloty.
Archaizacja nie jest procesem nieodwracalnym. Zdarza się, choć rzadko, że wyrazy stare wracają do języka. Tak stało się z rzeczownikiem "harcerz", który niegdyś oznaczał żołnierza konnego, prowadzącego walkę podjazdową. Kiedy po wojnie w Polsce Ludowej tworzono organizacje młodzieżowe, chciano uniknąć wyrazu "skaut", więc przywrócono do życia wyraz "harcerz".
Archaizmy występują głównie w funkcji stylistycznej. W twórczości Henryka Sienkiewicza archaizacja jest jednym ze sposobów oddawania kolorytu epoki. W poezji z kolei, archaizmy nadają pewną niezwykłość, na przykład w "Przedśpiewie" Staffa są przejawem klasycyzmu. Staff używa takich wyrazów jak "niewiasta", "brzemienna", "starce", co jest jednym ze sposobów nadania charakteru odświętnego, starożytnego.
Neologizmy, pojęcie, podział, przykłady
Neologizmy - przeciwieństwo archaizmów; słowa nowe; innowacje.Tworzone są przede wszystkim z konieczności nazywania nowych przedmiotów i pojęć, powstających wraz z rozwojem kultury materialnej i duchowej społeczeństawa. Neologizmy uzasadnione i potrzebne przestają byc neologizmami, gdy się upowszechnią i wejdą na stałe do języka ogólnonarodowego.
Neologizmy dzielimy na:
neologizmy obiegowe - powstają anonimowo i szerzą się początkowo w wypowiedziach ustnych jako środki codziennej komunikacji jezykowej.Ich funkcją jest nazywanie i przekazywanie informacji.
neologizmy artystyczne - są formą ekspresji artystycznej, pojawiają się w konkretnym tekście, z zasady pisanym, mają określonego twórcę (Norwid, Leśmian). Służą wywoływaniu doznań artystycznych.
Neologizmami, w większości języków europejskich, nazywane są wyrazy powstałe po II wojnie światowej.
Wyróżnia się neologizmy:
słowotwórcze - nowe wyrazy pochodne, na przykład zgarniać - zgarniarka; beton - betoniarka. Są to wyrazy tworzone od wyrazów istniejących w języku przez dodawanie przyrostków i przedrostków (zimowisko, odrzutowiec), lub odrzucenie przyrostka wyrazu podstawowego (czołg, d¼wig), bąd¼ przez zestawienie początkowych elementów skrótów (ZUS).
znaczeniowe (semantyczne) - powstałe w ten sposób, że istniejącym wyrazom nadaje się nowe znaczenie. Na przykład ślimak - spiralna trasa łącząca dwa pasma autostrady; korek - tłok, zahamowanie ruchu
frazeologiczne - związki nowo utworzone (pirat drogowy, stan nieważkości, środki finansowe).
zapożyczone - wyrazy przeniesione do naszego języka z języków obcych, często w dosłownym brzmieniu i dosłownej pisowni (komputer, nokaut, atelier, alibi).
¬ródła neologizmów:
konieczność nazywania nowych zjawisk
tendencja do wprowadzania nazw polskich zamiast obcych (helikopter - śmigłowiec).
tendencja do skrótowości (zabiegówka, przegubowiec).
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
