Mapa Serwisu
|
| Cechy romantyzmu, światopogląd, epoka. |
|
Admin1 dnia grudnia 08 2006 23:35:35
|
1. Cechy romantyzmu, światopogląd, epoka.
Genezę terminu "romantyzm" (ang. romanticism, fr. romantisme, niem. Romantik ) J.Kleiner wyprowadza z łacińskiego słowa "romanus". W średniowieczu wyrażenie "lingua romana" oznaczało języki nierzymskie. W przeciwieństwie do łaciny zwano romańskim język ludowy, który powstał
z pomieszania łaciny i języków germańskich oraz galijskich. Z nazwy języka ludowego utworzono określenie utworów pisanych w takim języku : "romance, romans, romant". Były to powieści
o niezwykłych, awanturniczych i fantastycznych przygodach. W takim właśnie sensie pojawia się
po raz pierwszy w XV w wyraz romanticus (romantyczny), a pó¼niej używany jest w odniesieniu
do dramatu szekspirowskiego i hiszpańskiego. Stopniowo przymiotnika tego zaczęto używać do oznaczenia pewnego typu zjawisk, podobnych do tych, jakie występowały w romansach: w odniesieniu
do cech ludzkiego usposobienia oznaczał idealistę, marzyciela kogoś przesadnie uczuciowego , a w odniesieniu do otoczenia,pejzażu - coś malowniczego, nastrojowego, budzącego silne emocje.
Terminu romantyzm używa się w dwu znaczeniach, na określenie:
• prądu ideowego, artystycznego i filozoficznego końca XVIII wieku i pierwszej połowy XIX wieku będącego reakcją na założenia racjonalizmu i klasycyzmu
• typu osobowości, typu zjawisk, których cechami charakterystycznymi są: skłonność do marzeń, oderwanie od rzeczywistości , tajemniczość, malowniczość, poetyczność, fantastyka.
Nowy prąd artystyczno-filozoficzny powstał jako reakcja na hołdujący ścisłym regułom i zasadom klasycyzm. Ideowe i literacki założenia romantyzmu opierały się na irracjonali¼mie, fantastyce, nieregularności i odrzucaniu wszelkich norm tworzenia, odwołaniu się do uczucia, wiary oraz wyobra¼ni odbiorcy. Kierunek ten, wpisując się w nurt sztuki dionizyjskiej, odrzucał racjonalizm
i materializm, świat postrzegał jako żywy, ciągle stający się organizm, który poznać można jedynie za pomocą wyobra¼ni i intuicji.
• Niezadowolenie z rzeczywistości i chęć jej dopełnienia
• historycyzm: szczególne upodobanie średniowiecza
• ludowość inspiracja folklorem
• fantastyczność (szukanie inspiracji w świecie fantastyki)
• rozszerzenie sfery tematycznej
Romantyzm europejski powstał w latach 90 XVIII wieku i trwał do lat 40 XIX wieku.
W Polsce granice epoki wyznaczają: rok 1822 - data wydania Ballad i romansów Adama Mickiewicza
oraz 1863 - data wybuchu powstania styczniowego.
Filozofia romantyzmu wyrosła ze zwątpienia w hasła oświeceniowe, ujmujące świat jako sprawnie funkcjonującą maszynę, której działaniem rządzą poznawalne rozumowo, niezmienne prawa
- hasła obalone przez rewolucję francuską. Filozofowie romantyzmu proponowali odmienną wizją świata jako żyjącego i rozwijającego się organizmu.
Ważne postacie dla romantycznej filozofii :
Immanuel Kant głosił subiektywizm w postrzeganiu świata. Obraz świata zależy od poznającego go podmiotu. Do wrażeń zmysłowych bowiem człowiek dodaje wyobrażenia. Rozum ludzki tworzy pewne idee, przez które usiłuje uogólnić swe doświadczenie świata (idee duszy,Boga).
W nurcie filozofii mają swe ¼ródła dwa naczelne hasła sztuki romantycznej - idealizm
i indywidualizm. Z nazwiskiem Kanta wiąże się także pojęcie z zakresu etyki - imperatyw kategoryczny
- konieczność podporządkowania się jednostki temu, co jej zdaniem powinno stać się prawem powszechnym.
Jan Gottlieb Fichte woli, czynowi, ideałowi przyznawał pierwszeństwo przed rzeczywistością
i materią. Jego filozofia oscylowała w kierunku idealistycznej metafizyki. Za jedną z najważniejszych wartości uznawał wolność. Ogromne znaczenie przypisywał możliwościom jednostki (indywidualizm). Jej możliwości kreacyjne stawiał na równi z mocą Boga.
Fryderyk Shegel zajął się rolą artysty w społeczeństwie, głosił ideę sztuki spontanicznej oraz koncepcję uniwersalnej poezji, zbliżającej się do religii. Tworzenie było dlań aktem boskiej kreacji,
w czasie której artysta wznosi się ponad rzeczywistość ziemską, odrzuca wszelkie normy i prawa, dominuje nad swym dziełem i odbiorcą.
Wilhelm Schelling wprowadził do filozofii pojęcie absolutu, czyli jedynego bytu. Część widzialna tego bytu to przyroda, część niewidzialna - duch. Kładł nacisk na rolę ludzkiej wyobra¼ni, symbolu i mitu. Przyrodę pojmował jako twórczą siłę, mającą charakter duchowy. Sztukę traktował jako sposób poznania rzeczywistości , najwyższy ludzki twór. Artysta przestaje naśladować świat zewnętrzny, usiłuje dotrzeć do "ducha " do nieskończoności (irracjonalizm, intuicjonizm). Głosił koncepcje miłości romantycznej jako uczucia , które ma wymiar kosmiczny - od miłości zmysłowej, miłości do kobiety poprzez wię¼ z bli¼nimi, z narodem sięga aż w sferę nieskończoności (Konrad w III części Dziadów).
Geogr. Wilhelm Fryderyk Hegel głosił, że byt, więc historia, to zjawiska intelektualne, które nieustannie się rozwijają. Rozwój ten ma charakter logiczny.Dzieje świata nie są mozaiką przypadkowych wydarzeń , lecz celowym wcielaniem się "ducha świata" w losy narodów, które powołane są do pełnienia swoich misji w dziejach. W szczególny sposób posłannictwo dziejowe pełnią jednostki wybitne.
Postawy i pojęcia romantyczne:
Bajronizm - określał nowy typ bohatera, odznaczającego się indywidualizmem i postawą buntu wobec otaczającej rzeczywistości, wyrastającego ponad otoczenie. Bohater G.Byrona to postać tajemnicza, dumna , poddana działaniu silnych, często przeciwstawnych emocji, rozdarta wewnętrznie.
Werteryzm - termin określający osobowość bohatera literackiego, i równocześnie model zachowania związany z osoba głównej postaci Cierpień młodego Wertera J.W.Goethego. Oznacza nadmierną uczuciowość, skłonność do marzeń i egzaltacji, tendencje do poetyzacji rzeczywistości, bunt wobec obowiązujących zasad i norm oraz pesymistyczne poczucie bezsensu życia ("ból istnienia"), którego efektem staje się samobójcza śmierć.
Wallenrodyzm - postawa bohatera, który poświęcając życie w obronie niepodległości ojczyzny ,
w walce z silniejszym wrogiem posługuje się podstępem i niemoralnymi metodami walki, stając się człowiekiem dwulicowym.
Prometeizm - postawa wyrażająca się indywidualistycznym buntem wobec natury, Boga
i ograniczających człowieka reguł życia społecznego, przeprowadzonego w imię poświęcenia swojego życia dla szczęścia ludzkości.
Tyrteizm - aktywna postawa społeczna , jaką powinien zajmować romantyczny poeta wobec współczesnych zdarzeń. Oznaczał połączenie twórczości i czynu, myśli i działania; na wzór spartańskiego wodza Tyrteusza.
Mesjanizm - odwołujący się do judaistycznej koncepcji Mesjasza zespół historiozoficznych przekonań, przyznający wybitnej jednostce lub narodowi misję zbawienia świata drodze ofiary, cierpienia i śmierci.
Wieszcz - szczególna koncepcja poety , który wykreowany jest na duchowego przywódcę narodu, przewidującego przyszłe dzieje Polski. Artysta natchniony, wznoszący się ponad ludzkość.
Idealizm - dominujący w romanty¼mie kierunek filozoficzny, uznający wyższość i pierwszeństwo ducha oraz myśli nad materią.
Mistycyzm - wiara w wyższość poznania intuicyjnego nad rozumowym, przekonanie iż dzięki uczuciu
i ekstazie religijnej można dostąpić całkowitego zespolenia z Bogiem.
Irracjonalizm - przekonanie o możliwościach pozarozumowego poznania bytu, z pomocą intuicji, wiary, szaleństwa.
Orientalizm - wprowadzenie do literatury motywów związanych z kulturą Wschodu, odmiana egzotyzmu, szczególnie popularna w romanty¼mie, współtworząca koloryt lokalny i umożliwiająca kreację tajemniczego , niezwykłego bohatera.
Gatunki literackie romantyzmu:
• ballada
• powieść poetycka
• poemat dygresyjny
• nowy typ dramatu (forma otwarta)
• powieść historyczna
• sonet
• oda
• hymn
• elegia
Muzyka
• prekursorem Ludvig van Beethoven -> żywioł uczuć i emocji
• idea synestezji (odbieranie świata za pomocą różnych wrażeń zmysłowych)
• wzrost znaczenia opery -> Karol Weber, Giacomo Meybeer
• wybitni kompozytorzy: F.Schubert, Robert Schumann, Niccolo Paganini, Franciszek Liszt, F.Chopin
Ryszard Wagner = reforma opery
Malarstwo
• zainteresowanie naturą jako samoistnym, tajemniczym bytem
• człowiek i jego samotność
• bogata paleta kolorów
• posługiwanie się kontrastem i symboliką
• F.Goya, William Blake, Eugene Delacroix
10. Cechy powieści poetyckiej.
Pow.
• £ączy epikę i lirykę
• synkretyzm, czyli wzajemne przenikanie się w utworze różnych tendencji rodzajowych i gatunkowych (ballada, pieśń, powieść, partie liryczne i opisowe, dialog)
• fabuła nasycona dramatyzmem
• fragmentaryczność utworu
• gatunek ukształtowany w epoce romantyzmu
• Polska -> Malczewski, Mickiewicz; twórca Walter Scott
• opowiadanie i opis silnie zsubiektywizowany
• wprowadzenie narratora, który zwraca się wprost do czytelnika
• bohater może być maską autora
• lu¼na kompozycja pełna niedomówień, epizodyczność
• achronologiczność zdarzeń, inwersja czasowa
• kreacja bohatera:
bohater bajroniczny u Byrona
bohater walenrodyczny u Mickiewicza
• Byron wprowadza orienatalną scenerię i bohatera z tajemniczą biografią, owładniętego silnymi namiętnościami
• postacie, których działania cechuje prometejski bunt i dominacja motywów natury uczuciowej
8.Konrad Walenrod jako typowy bohater romantyczny. Rola poety i poezji.
Tragiczne wewnętrzne rozdarcie, cechujące osobowość Konrada, Wynika z istniejącego w jego psychice konfliktu pomiędzy racjami historycznymi a moralnymi zasadami. Bohater poświęcając się idei zemsty , zdaje sobie sprawę, że jedyną drogą postępowania, jaką może wybrać, jest metoda lisa, czyli walka podstępna i zdradziecka.
Decydując się na nieuczciwą walkę , Konrad wykracza przeciwko etosowi rycerskiemu, zasadom religii chrześcijańskiej i prawom etyki, w których zasadność wierzy. Odegranie zasadnej roli w historii, bohater okupi moralną klęską. Dokonane czyny stają się dla niego powodem do dumy i pychy, ale także wzbudzają w nim wstręt do samego siebie i znużenie. Konrad odsuwa się od ludzi, ucieka w samotność i pijaństwo.
Tragiczny konflikt między racjami historii a zasadami etycznymi doprowadza do samobójczej śmierci Wallenroda, będącej jedynym logicznym dopełnieniem jego życia.
Jednym z tematów Konrada Wallenroda jest rola i znaczenie poezji w życiu narodu. Bezimienna, przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie pieśń gminna, pełni w utworze trojaką funkcję: zagrzewa do czynu, stanowi spoiwo łączące tradycję ze współczesnością oraz podtrzymuje pamięć o wielkich czynach i historii narodu. Poezja w rozumieniu Halbana , to ważny element Łwiadomości narodu. Siła poezji wynika z jej niezależności i ponadczasowego charakteru. Samobójstwo Konrada nie oznacza śmierci jego czynu. Wallenrod stanie się wzorcem postępowania dla przyszłych pokoleń.
• Bohater wyrzeka się własnej osobowości, tożsamości
• przez wiele lat żyje w kłamstwie i dwulicowości
• postępowanie bohatera nie jest zgodne z jego wartościami etycznymi, godzi w honor rycerski
• jest świadomy tego iż zmuszony został do popełnienia czynu nieetycznego poświęcając się dla dobra ojczyzny
• determinizm historyczny
• Wallenrod podejmuje "lisią walkę" wyznając zasadę , że cel uświęca środki
• "słowo ciałem się stało , a Wallenrod belwederem"
• poezja nie przemawia do Niemców, pojmują oni jedynie wierzchnią warstwę; sama poezja stanowi narzędzie spisku i zemsty, inaczej przemawia do wtajemniczonych sojuszników a inaczej do wroga
• egzaltacja bohatera
• bohater skłócony z otoczeniem , tak naprawdę pozostaje sam
• samobójcza śmierć bohatera
|
|
|
Zaloguj się, żeby móc dodawać komentarze.
|
|
|
Dodawanie ocen dostępne tylko dla zalogowanych Użytkowników.
Proszę się zalogować lub zarejestrować, żeby móc dodawać oceny.
Brak ocen.
|
|
|
|
